Σπήλαια στο Αγιο Ορος

ΣΠΗΛΑΙΑ ΑΓΙΟΥ ΟΡΟΥΣ

 Ή σπηλιά τοϋ 'Αγίου Αθανασίου τοϋ Άθωνίτου.

Στο νοτιώτερον μέρος της ερήμου της Βίγλας καί στην περιφέρειαν Μεγίστης Λαύρας, κοντά στην Ρουμανική Σκήτη τοϋ Τιμίου Προδρόμου, ευρίσκεται ή σπηλιά τοϋ 'Αγίου 'Αθανασίου.
Στην βιογραφία τοϋ Όσίου 'Αθανασίου τοϋ έν "Αθω, τοϋ οποίου γιορτάζεται ή μνήμη στίς 5 'Ιουλίου, αναφέρεται ότι ό Όσιος πολλές φορές καί κυρίως άπό τήν Καθαράν Δευτέραν μέχρι τό Σάββατον τοϋ Λαζάρου ησύχαζε σ' αυτό τό σπήλαιο. "Αλλη ιστορική πηγή, αναφέρει ότι ήσύχα-ζεν εκεί ό "Οσιος κατά τους θερινούς μήνες. 'Εκεί νήστευε καί προσευχόταν, μάλιστα προσευχόταν πολύ καί γιά τό "ποίμνιόν του", γιά νά ενίσχυση ό Θεός τους Μοναχούς του νά νικήσουν τήν αμαρτία καί τους πονηρούς δαίμονας. Είναι αδύνατον νά περιγραφούν οι αγώνες καί τά παλαίσματά του εναντίον αυτών των αοράτων έχθρων τών Χριστιανών καί δή τών Μοναχών. Τάγματα ολόκληρα τόν πολεμούσαν καί τόν πείραζαν καί αυτός τους νικούσε καί τους έδίωκεν διά της έντονου προσευχής καί της άγιωτάτης νηστείας.
Κάθε χρόνο, τό Σάββατον τοϋ 'Ακάθιστου Ύμνου, γίνεται στην σπη-
λιά αγρυπνία καί λειτουργία, άπό Πατέρες καί Μοναχούς της Μεγίστης Λαύρας, τής Ρουμανικής Σκήτης, της Βίγλας καί άλλων μερών.
Σημειωτέον ότι, έξω άπό τήν σπηλιάν αυτήν, είναι κτισμένα ερημικά κελλιά, εντός δέ αυτής υπάρχουν κτισμένα δύο παρεκκλήσια αφιερωμένα τό ένα στην Παναγία τού '"Ακάθιστου" καί τό άλλο στον "Οσιον Άθανάσιον.
Παλαιότερα, κατά καιρούς, άσκήτευσαν στην σπηλιάν αυτήν αρκετοί άγωνισταί τής όσιότητος, ονομαστοί πνευματικοί, προσμονάριοι*, έρημΐται, παραπεσόντες Μοναχοί καί άλλοι. Ό περιφημότερος των τελευταίων χρόνων πού αγωνίστηκε στην σπηλιάν αυτήν ήταν ό παπά-Χα-ρίτων ό Πνευματικός, ό όποιος ήλθεν άπό τό Σίναιον "Ορος τής 'Αραβίας.**
Πάντες ο'ι οίκήτορες τής σπηλιάς ήσαν καθισματάρηδες*** καί άνηκαν στην δικαιοδοσίαν τής Μεγίστης Λαύρας τοϋ 'Αγίου 'Αθανασίου. Γι' αυτό καί έδικαιοϋντο καί έπαιρνον τήν διατροφήν των έκ τής Μονής αυτής. Διά νά ε'ισέλθη κάποιος στην σπηλιά, κατέρχεται πλέον των εκατόν έκτισμένων βαθμίδων.
Ό "Οσιος 'Αθανάσιος έζησε στον "Αθωνα τό δεύτερον ϊμισυ τοϋ δεκάτου αιώνος.

 

Ή σπηλιά τοϋ Όσιου Πέτρου τοϋ Άθωνίτου.

Ή τοποθεσία της σπηλιάς αυτής σήμερον αγνοείται. Υπήρχε ν ώς προσκύνημα μέχρι τά τέλη τοϋ περασμένου αιώνος. Κατόπιν, όμως, διά τόν λόγον ότι εισηρχοντο διά νά άσκητεύσουν στό σπήλαιον Μοναχοί πού δέν ήσαν δυνατοί πνευματικά, μέ αποτέλεσμα, στό τέλος νά παραφρονούν, ή κυρίαρχος Μονή Μεγίστης Λαύρας αναγκάστηκε νά φράξη τό σπήλαιον. Παλαιότερα, έμενεν έκεΐ ένας δυνατός ήσυχαστής, διότι υπήρχε στό σπήλαιον μικρός ναός καί κελλί, όπως αναφέρει στό βιβλίον του "'Ιστορία τοϋ 'Αγίου "Ορους" 1904 ό λόγιος Έσφιγμενίτης Μοναχός Γεράσιμος Σμυρνάκης.
Πλησίον τοϋ σπηλαίου υπάρχει ή Καλύβη τοϋ 'Οσίου Πέτρου, είς τήν οποίαν μονάζουν δύο αδελφοί, Γέροντας καί υποτακτικός. Ζουν γνή-σιαν έρημιτικήν ζωήν μακράν των θορύβων καί των αμαρτιών τοϋ κό- σμου, έχοντες την γλυκυτατην κοινωνίαν τοϋ Θεοϋ καί διαβιοϋντες εις την γαλήνιαν έκείνην έρημίαν, προσδοκώντας τό τέλος της βιοτής των, διά νά μεταβούν άπό τά πρόσκαιρα προς τά αιώνια καί άπό τήν έρημίαν προς τήν αίωνίαν κοινωνίαν των 'Αγγέλων.
Ό Γέροντας της Καλύβης μοϋ είχεν είπή - όταν τόν ρώτησα γιά τό σπήλαιον - ότι βρίσκεται στην περιοχήν, πιθανόν κάτω άπό τό ιερόν της εκκλησίας καί ότι, όταν υπηρχεν ώς προσκύνημα, προσήρχοντο διά νά μονάσουν Ρώσσοι ερημίτες καί εϊτε άπό τήν ύγρασίαν της σπηλιάς, εϊτε λόγω επιδράσεων των δαιμόνων - ό Θεός μόνον γνωρίζει - οι διαβιούν- τες άσκηταί απεθνησκον. Καί οι προσκυνηται προσερχόμενοι ευρισκον πτώματα. Διά τοϋτο ήναγκασθην ή Μεγίστη Λαύρα νά κτίση καί φράξη τό σπήλαιον. Ό "Οσιος έζησε στον "Αθωνα καί έκοιμήθη κατά τό 861. Κατ' άλλους τό 681. 'Ορθόν όμως πρέπει νά είναι τό πρώτον δηλαδή νά έκοιμήθη τό 861, τόν έννατο δηλαδή αιώνα.
Ή μνήμη τοϋ Όσίου Πέτρου εορτάζεται στίς 12 'Ιουνίου.

  

Το σπήλαιο του Αγίου Ακακίου στα Καυσοκαλύβια

.Σε  αυτήν τήν «κεκρυμμένην καί απόκεντρον γωνίαν» μετακινήθηκε ο Ἀκάκιος καί ανεζήτησε τήν κατοικίαν του εἰς ἕνα μικρόν Σπήλαιον, τό ὁποῖον μέχρι σήμερα φέρει τό ονομά του. Εἰς τό μέρος αὐτό ἀπεφάσισε νά στήση τήν Καλύβην του καί νά κλείση ἐκεῖ τόν κύκλον τῆς ἀσκητικῆς του ζωῆς, ταλαιπωρῶν καί κατατήκων τήν σάρκα, ἐν πείνῃ καί δίψῃ, ἐν κόποις καί μόχθοις, ἐν ψύχει καί γυμνότητι καί μυρίαις αλλαις κακοπαθείαις.
Τό Σπήλαιον, πού εἶχε μεταβληθῆ εις κέντρον πνευματικῆς ἀκτινοβολίας, δεσπόζει σέ ὅλη τή Σκήτη καί κατέχει θέσιν ἐξαιρετική, από τήν οποια ατενίζει κανείς τήν ἀγέρωχη καί ὑπερήφανη κορυφή τοῦ Ἄθωνος, ἀλλά καί τήν ἀστραφτερή καί ἀπέραντη θάλασσα τοῦ Αἰγαίου. Ἡ εἴσοδός του εἶναι στενή. Ἔχει μῆκος πέντε μέτρων καί τό ἐσωτερικόν του εἶναι πιό εὐρύχωρο, μέ διαστάσεις 2Χ3 μέτρα. Διατηρεῖται ἀκόμη ἐκεῖ τό κρεβάτι τοῦ Ἁγίου, τό ὁποῖον ἀποτελεῖται ἀπό κορμούς μικρῶν δένδρων καί σώζεται τό ἐργαστήρι του. Διακόσια καί πλέον χρόνια διατηρήθηκε ὡς κειμήλιον ἡ λευκή κάπα του (λιάρα). Τήν εἶχε φέρει ἀπό τό πατρικό του σπίτι καί αὐτή ἦταν τό μοναδικό στρῶμα καί σκέπασμα σέ ὅλη τή ζωή του.
Ἔξω από τόν ναΐσκον του Μονυδρίου τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου εἰς τά Καυσοκαλύβια σώζεται ἀκόμη ἡ λιθόκτιστη κέλλα (κελλίον), τήν ὁποίαν ἰδιοχείρως ὁ Ἅγιος ἔκτισε, πρός μικράν ἀνάπαυσιν τῶν πολυπληθῶν ἐπισκεπτῶν του, ἐνῶ ὁ ἴδιος ἐκάθητο πάντοτε εἰς τό σπήλαιον.
Σύμφωνα μέ τήν παράδοσιν εἰς τό Σπήλαιον αὐτό εἶχε κατοικήσει πολύ παλαιότερα ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Καυσοκαλύβης. Διά τόν λόγον αὐτόν ἡ Σκήτη πού συγκροτήθηκε ἔπειτα ἀπό ἀρκετά χρόνια στήν περιοχή αὐτή, ὠνομάσθηκε «Σκήτη τῶν Καυσοκαλυβίων» καί ἀργότερα «Καυσοκαλύβια». Σχετικά μέ τήν ὀνομασία τῆς Σκήτης, οἱ βιογράφοι τοῦ ὁσίου Μαξίμου δέν κάμνουν λόγον. Τό ἀναφέρει ὅμως ὁ ἱερομόναχος Ἰωνᾶς στή βιογραφία τοῦ Ἀκακίου, βασιζόμενος στήν παράδοσιν, πού τόσο ζωηρά διατηρήθηκε ἐπί ἑπτακόσια χρόνια περίπου.
Γιά ἕνα μικρό χρονικό διάστημα ὁ Ἀκάκιος ἀσκήτευσε μόνος του εἰς τό Σπήλαιον, μέ τήν ἐλπίδα πάντοτε εἰς τόν Θεόν καί μέ μοναδική συντροφιά ἕναν εὐχάριστον φτερωτόν «ἄγγελον παρήγορον», διά τόν ὁποῖον ὁ ἴδιος ἔλεγε ὅτι ἐφαίνετο τό πρωῒ ἕνα ὡραιότατον πουλάκι, ὡσάν τρυγώνι καί καθήμενον ἐπάνω εἰς τό δένδρον «τό ἄριον» ἐμπρός εἰς τό σπήλαιον, ἐκελάδει μίαν θαυμαστήν μελωδίαν, ὁπού ἀκούοντάς το, ἔφευγε κάθε λύπη ἀπό αὐτόν καί ἐγέμιζεν ἡ καρδία του ἀπό πνευματικήν χαράν καί εὐφροσύνην.
Ποτέ του δέν εἶδε ἕνα τόσο χαριτωμένο πτηνόν καί ποτέ δέν ἄκουσε τόσο μελωδικό κελάηδημα. Ἦταν ἀληθινή χαρά καί θεία ἐπίσκεψις διά τόν Ὅσιον. Ἔφυγε ὅμως τό πουλί ὁριστικά, ὅταν ἄρχισαν νά συγκεντρώνωνται γύρω ἀπό τό σπήλαιον καί ἄλλοι μοναχοί.

 
Ή σπηλιά του Όσίου Νείλου τοϋ Μυροβλύτου.

Στην πορείαν άπό Μεγίστην Λαύραν προς Καυσοκαλύβια, αριστερά τοϋ μονοπατιού μετά τήν τοποθεσιαν "Περδίκι", υπάρχει τό Κελλίον τού Όσίου Νείλου. Λίγο πάρα-κάτω υπάρχει ή περίφημη σπηλιά τοϋ Όσίου, όπου ασκήτευσε καί έτελειώθη εκεί. Λέγεται καί "Σπήλαιον της 'Αγίας Πέτρας της Παναγίας". Υπάρχει σπειροειδής κλΐμαξ εξ 118 βαθ-μίδων διά της οποίας κατέρχονται οΐ προσκυνηται. Δεξιά της σπηλιάς υπάρχει καί μικρή εκκλησία έπ' ονόματι τοϋ Όσιου καί πίσω άπ' αυτήν υπάρχει ό τάφος τοϋ 'Αγίου. 'Από τόν τάφον ξεκινά μικρός ξερορύακας, ό όποιος φθάνει μέχρι τήν θάλασσαν. Ή εκκλησία κτίστηκεν τό 1812 άπό θεραπευθέντες Καυσοκαλυβίτες Μοναχούς. Στην σπηλιά τοϋ 'Οσίου στό άνώτερον μέρος, υπάρχουν ϊχνη καί σκελετοί κελλίων άπό ξύλο καί γύψο, στά όποια έμενον παλαιότερα, γύρω στά τέλη τοϋ περασμένου αιώνα, Ρώσσοι Μοναχοί, κατά τήν έποχήν δηλαδή της αθρόας συρροής των Ρώσσων Μοναχών στόν'Άθωνα.
Λέγεται ότι κατά τόν ιζ' αίώνα* έρρεεν μύρον άπό τόν τάφον τοϋ 'Αγίου, καί έφθανε μέχρι τήν θάλασσαν, όπου ήρχοντο καράβια καί έπαιρ-νον άπό αυτό καί έγίνοντο καί πολλά θαύματα.
'Υπάρχει καί ή έξης παράδοσις: "Οτι δηλαδή, κατά τόν καιρό πού έρρεεν τό μύρον άπό τόν τάφο τοϋ 'Αγίου Νείλου καί έφθανε μέχρι τήν θάλασσα, ήρχοντο οι Χριστιανοί καί έπαιρνον άπό αυτό προς εύλογίαν καί άγιασμόν, ώς επίσης καί γιά θεραπείες διαφόρων ασθενειών. ΈκεΙ πού έπαιρναν τό άγιον μύρον, εκ συνεργείας τοϋ δαίμονος έγίνοντο φι-λονικεΐαι, καί τραυματισμοί. Αυτό συνέβαινε κατά τόν καιρόν τοϋ 'Οσίου Άκακίου τοϋ Καυσοκαλυβίτου, όπου μαθών ό "Αγιοςτά λυπηρά συμβάντα, προσευχήθηκε στον "Οσιο Νείλο γιά νά σταματήση ή ροή τοϋ μύρου καί επομένως νά σταματήσουν οί φιλονικεΐες καί τά έπισόδεια. Οϋτω καί έγινε. Άπό τότε σταμάτησεν τό μύρον καί σταμάτησαν καί τά δυσάρεστα γεγονότα.
Ό "Οσιος Νείλος άσκήτευσεν στό σπήλαιον αυτό άπό τό 1601 έως τό 1651. Ή μνήμη του εορτάζεται στίς 12 Νοεμβρίου καί πιό αξιοπρεπώς στίς 7 Μαΐου πού έγινεν ή άνακομιδή τών σεπτών του λειψάνων.

  

  Ή σπηλιά των Όσιων Διονυσίου τοϋ Ρήτορος καί Μητροφάνους τοϋ Πνευματικού

Κάτω άπό τό Ήσυχαστήριον της Συνοδείας τοϋ μακαριστού Γέροντος Γερασίμου τοϋ Υμνογράφου της Μεγάλης τοϋ Χριστού 'Εκκλησίας, στην Μικράν Άγίαν "Ανναν, υπάρχει τό σπήλαιον όπου ήσκήτευσαν καί έτελειώθησαν οί "Οσιοι Διονύσιος ό Ρήτωρ καί Μητροφάνης ό Πνευματικός, προασκηθέντες καί γενόμενοι Μοναχοί εις τήν Μονήν τοϋ Τιμίου Προδρόμου, τήν έπονομαζόμενην τοϋ Στουδίου*. Μετά ήλθαν είς τό "Αγιον "Ορος κατά τόν δέκατον έκτον αιώνα καί περιελθόντες τό αυτό "Ορος τοϋ "Αθωνος κατέληξαν είς τήν έρημον της σημερινής Μικρός 'Αγίας "Αννης. Καί εύρόντες τό σπήλαιον αυτό, ήγωνίζοντο εκεί κατά της σαρκός καί κατά τοϋ αοράτου έχθροϋ.
Ό μέν "Αγιος Διονύσιος, άφησεν μερικά συγγράμματα ασκητικά, πώς δηλαδή πρέπει νά διάγουν οί Μοναχοί καί άλλα ψυχωφελή διδάγματα γιά τόν Μοναχισμόν καί τόν Άσκητισμόν, τά όποια ευρίσκονται στό χει-ρόγραφον βιβλίον τό καλούμενον "Κουβαράς", τό όποιον ευρίσκεται εις τήν Σκήτη ν της 'Αγίας "Αννης.
Ό δέ "Αγιος Μητροφάνης, έβγαινεν ενίοτε άπό τό "Ορος τοϋ "Αθωνος καί εξομολογούσε καί νουθετούσε τους Χριστιανούς της Χαλκιδικής. "Αφησεν κι' αυτός μίαν γραπτήν διήγησιν γιά κάποιαν όπτασίαν πού είδε ένας θλιμμένος Χριστιανός στην Χαλκιδική.
Έκοιμήθησαν δέ καί οί δύο στό μέρος αυτό, άλλα οί τάφοι των αγνοούνται. 'Εορτάζονται στίς 9 'Ιουλίου.
Διά τών προσπαθειών τοϋ μακαριστού Γέροντος Γερασίμου τοϋ Υμνογράφου τής Μεγάλης τοϋ Χριστού 'Εκκλησίας έκτίσθη τά τελευταία χρόνια, περικαλλές ναΰδριον εντός τής σπηλιάς προς τιμήν τών Όσίων.

  Ή σπηλιά των "Ανω Κατουνακίων. (Ή σπηλιά τοϋ Γέροντος Έφραίμ τοϋ Κουτάλα).

Ή σπηλιά αυτή κατά πάσαν πιθανότητα ήτο καταφύγιον ασκητών κατά τους περασμένους αιώνες. Τελευταία έμενε σ' αυτήν κάποιος φτωχός ερημίτης, ό Γέρων Έφραίμ ό Κουτάλας, κατ' άλλους ό "Ταλαίπωρος" ή καί "Τάλας".
Ό Γέρων Έφραίμ ήταν πολύ άκτήμων καί πενιχρότατος ασκητής. "Εμενε σ' αυτήν τήν σπηλιά, ή οποία ευρίσκεται στά "Ανω Κατουνάκια καί τό εργόχειρο του στά κάπως νεώτερα χρόνια του ήτο κουτάλας, δηλαδή έφτιαχνε ξύλινα κουτάλια τά λεγόμενα παλαιότερα κοχλιάρια. Ή σπηλιά πού έμενε φαίνεται μέχρι σήμερα αριστερά τοϋ μονοπατιού πού οδηγεί άπό Κατουνάκια προς Κερασιάν. Φαίνεται άπό μακρυά, ότι ήταν ή σπηλιά αυτή κάποτε κατοικήσιμη, διότι ή μιά της πλευρά είναι κτισμένη μέ πέτρες. Ό μακαριστός Γέροντας Έφραίμ έκανε οίκητήριόν του τήν σπηλιά τήν ίδια καί έμενε μέσα σ' αυτήν. "Ομως ένεκα τοϋ κρύου τοϋ χειμώνος καί της υγρασίας της σπηλιάς, ήναγκάσθη στά τελευταία του νά εγκατάλειψη τήν σπηλιά, κρίνας αυτήν ανθυγιεινήν καί νά κτίση πιό πάνω ένα ταπεινό καλυβάκι μέ πέτρες.
Στά τελευταία του χρόνια δέν έκανε εργόχειρο άλλα γυρνούσε καί τόν βοηθούσαν οι γύρω Πατέρες κι* 'Ερημίτες οί κάπως πιό "εύποροι". Μάζευε καί κάποτε σαλιγκάρια καί τά έπαιρνε στους Δανιηλαίους, στον γέρο Γερόντιο καί τόν πλήρωνε καί κάλυπτε έτσι τίς ανάγκες του, πολύ πενιχρά καί φτωχικά.

 Πρόχειρη τεχνητή σπηλιά κοντά στην Μονή των Ιβήρων

Ό Γέρων Μοναχός Μελέτιος Συκεώτης μοϋ διηγήθηκεν, ότι όταν ήτο νεώτερος Μοναχός συνάντησε σέ τοποθεσίαν κοντά στό Κελλίον «"Αγιος Χαράλαμπος» της Μονής Ιβήρων, πού βρίσκεται πάνω άπό τήν Μονή προς τίς Καρυές, άσκητήριον μέσα στό χώμα σκαμμένο, σάν σπηλιά. 'Υπήρχαν εκεί, όπως μοϋ εΐπεν, άχυρα πού τά χρησιμοποιουσεν ό άγνωστος ασκητής σάν στρωμνήν του καί κάποιο κονσερβοκούτι τό όποιον χρησιμοποιούσε γιά νά πίνη νερό.
Τελικά ό άγνωστος ασκητής, μόλις κατάλαβεν ότι άνεκαλύφθη τό καταφύγιόν του, τό εγκατέλειψε καί έφυγεν, άγνωστον, όμως, πού έτε-λείωσεν τόν βίον του.

Αλλες δυσπρόσιτες καί άγνωστες σπηλιές τοϋ Όρους

Στην περιοχήν της Μικράς 'Αγίας "Αννης υπάρχει σπήλαιον τό όποιον λεγόταν, τό σπήλαιον τοϋ Παύλου, παλαιού Ρώσσου Έρημίτου. Τό σπήλαιον αυτό τό βρήκε μετά άκατοίκητον, ό Γέρων Ιωσήφ ό Ήσυ-χαστής, εις τό όποιον έκτισε μαζί μέ τήν Συνοδείαν του μικρόν εκκλησάκι πού τό άφιέρωσεν στον Τίμιον Πρόδρομον. "Εκτισεν επίσης καί μικρά κελλιά.
*
'Εκτός άπό τίς δύο φραγμένες, κτισμένες καί αγνοημένες σπηλιές, τοϋ 'Οσίου Πέτρου δηλονότι καί τών 'Αφορισμένων, υπάρχει καί τρίτη κτισμένη καί αγνοημένη σπηλιά πλησίον της αυτής τοϋ 'Οσίου Νείλου τοϋ Μυροβλύτου. Κάποτε παρουσιάσθηκαν στον ύπνο κάποιου Ρουμάνου Γέροντος ονόματι Γερασίμου, πού έμενε κάπου μεταξύ Καυσοκα-λυβίων καί Βίγλας τρεις Γέροντες καί τοϋ είπαν ότι ευρίσκονται τά λείψανα τους έκεΐ καί αισθανότανε άρρητον εύωδίαν. Στην συνέχεια περ-νώντας άπό τήν περιοχήν αυτήν πού βρίσκεται πλησίον της σπηλιάς τοϋ Όσιου Νείλου, ήρθεν στην όσφρησίν του ανέκφραστος εύωδία. 'Εντόπισε τελικά σε κάποιο τείχος πού ήταν εκεί, όταν έσκαψε καί έφυγε τίς πέτρες - ότι ύπήρχεν σπηλιά. Ή εύωδία έξήρχετο έντονη. Τήν προσπάθεια του όμως αυτήν, τήν ανέκοψε κάποια μυστηριώδης φωνή πού τοϋ είπε: "Εϊμαστε τρεις ερημίτες καί ταφήκαμε έδώ. Δεν θέλουμε νά μας ενόχληση κανένας".
Τελικά ό Γέροντας μέ θλΐψιν έκλεισε ξανά τήν σπηλιά καί δέν ήξερε κανείς τόν τόπον εκείνον, έκτος άπό τόν ύποτακτικόν του Μοναχόν Ίλαρίωνα.Ό Γέροντας Γεράσιμος κοιμήθηκε κατάτό έτος 1820.
*
Εις τά όρια της Μονής Σταυρονικήτα υπάρχει σπήλαιον μέ άγιασμα τοϋ Τιμίου Προδρόμου καί πάνω άπό τό άγιασμα υπάρχει εικόνα τοϋ Τιμίου Προδρόμου.
*
Στην παραλιακήν περιοχήν της Σκήτης της 'Αγίας "Αννης, υπάρχει "ξεροκάλυβον"* κάτωθεν τοϋ οποίου υπάρχει μικρόν σπήλαιον τό όποιον χρησιμοποιείται σάν ξυλαποθήκη ύπό τοϋ οίκήτορος της ξηρο-καλύβης αυτής. "Οπως φαίνεται, παλαιότερα πρίν κτισθή ή Καλύβα αυτή, τό μικρόν αυτό σπήλαιον, ήταν ή "τρώγλη" καί ή "φωλιά" άγνωστου ακτήμονος' Ασκητού.
*
Εις τό μέσον περίπου τοϋ μονοπατιού πού οδηγεί άπό τήν Σκήτην της 'Αγίας "Αννης στην έρημο της Μικράς 'Αγίας "Αννης, υπάρχει σπήλαιον παραπλεύρως τοϋ μονοπατιού εις τό όποιον υπάρχει τοποθετημένη εικόνα της Θεομήτορος.
Λέγεται ότι κάποιος μάγος πού πήγε καί εξομολογήθηκε στον μακα-ριστόν εκείνον άγιον Γέροντα παπα-Σάββαν, στην Μικράν'Αγίαν'Άνναν μετά τήν μετάνοιάν του, απεφάσισε νά κάψη τό βιβλίον τής μαγικής τέχνης πού έφερε μαζί του. Καί όταν βρήκεν τήν σπηλιάν αυτήν έκαψε τήν "Σολομωνικήν" του έκεΐ μέσα στην σπηλιά. Τότε οι δαίμονες, άγριέψα-ντες τόν πετροβολούσαν μέχρι πού πήγε καί ασφαλίστηκε κοντά στον μακαριστόν παπα-Σάββαν. Μετά πού έφυγεν ό πρώην μάγος, οι δαίμονες έσυνέχισαν νά πετροβολούν τους διαβάτες.
Τότε οι Πατέρες πού οικούσαν τήν γύρω περιοχήν μέ προτροπήν τοϋ παπα-Σάββα απεφάσισαν νά τοποθετήσουν τήν εικόνα τής Παναγίας στην σπηλιάν. Άπό τότε έπαψαν οί δαιμονικές ενοχλήσεις στους περαστικούς Μοναχούς καί κοσμικούς.
* τό ξεροκαλύβι = μοναστικόν κελλί στό όποιον δέν υπάρχει εκκλησία.

Ή σπηλιά τοϋ Όσίου Ιωάννου τοϋ Κουκουζέλου.

Νοτίως της Μεγίστης Λαύρας καί πλησίον τοϋ Καθίσματος τών 'Αγίων 'Αναργύρων Κοσμά καί Δαμιανού, υπάρχει ή σπηλιά τοϋ Όσίου 'Ιωάννου τοϋ Κουκουζέλου. Σ' αυτήν τήν σπηλιάν άσκήτευσεν ό "Οσιος, προφανώς πρίν νά κτίση τό Κάθισμα τών 'Αγίων 'Αρχαγγέλων. Ό τάφος τοϋ Όσίου αυτού ευρίσκεται πλησίον τοϋ ανωτέρω Καθίσματος τών 'Αρχαγγέλων. Ή σπηλιά σχεδόν είναι υπόγεια καί όχι καί πολύ ευρύχωρη. Ή μνήμη τοϋ Όσίου εορτάζεται τήν 1 ην 'Οκτωβρίου. "Εζησεν έπί της βασιλείας τών Κομνηνών (ένδέκατον - δωδέκατον αιώνα).

 

Ή σπηλιά τοϋ 'Οσίου Νήφωνος τοϋ Καυσοκαλυβίτου.

Στα δυτικά της Σκήτης των Καυσοκαλυβίων, ευρίσκεται ή σπηλιά τοϋ Όσίου Νήφωνος. ΈκεΙ διέτριψεν πολύν καιρόν ό "Οσιος με τόν ύποτα-κτικόν του. Έμόνασεν επίσης καί σέ άλλα μέρη, όπως καί σέ Καθίσματα της Λαύρας. Ή μνήμη του εορτάζεται στις 14 Ιουνίου.
Στην σπηλιάν αυτήν έμόνασαν καί άλλοι Μοναχοί στά μετέπειτα χρόνια, άγωνισθέντες εναντίον των άσαρκων καί φθονερών δαιμόνων. Εις έξ αυτών ήταν καί ό μακαριστός Γέρων Νεόφυτος, ό όποιος ήταν Γέροντας καί ανάδοχος στό Μοναχικόν Σχήμα τοϋ νηστευτοϋ εκείνου Μοναχού Χατζηγεώργη.
'Αλλά καί τελευταία άσκήτευσεν έπί ολίγον καιρόν εις τήν σπηλιάν αυτήν καί κάποιος Μοναχός ονόματι Γεράσιμος εκ της Σκήτης τών Καυσοκαλυβίων.
Ό "Οσιος Νήφων έζησεν καί έτελειώθη κατά τόν δέκατον τέταρτον αιώνα (1330).

Ή σπηλιά τοϋ Όσίου Κοσμά τοϋ Ζωγραφίτου.

ΕΊς κάποιο βραχώδες μέρος αρκετά έξω άπό τήν Μονήν Ζωγράφου, δεξιά τοϋ μονοπατιού πού οδηγεί προς τήν Μονήν Χιλιανδαρίου, ευρίσκεται ή σπηλιά τοϋ Όσίου Κοσμά τοϋ Ζωγραφίτου. Μετά άπό θείαν άποκάλυψιν ό "Οσιος ήσύχασεν κατά μόνας στό σπήλαιον αυτό μέχρι τήν κοίμησίν του. Έκεΐ φαίνονται καί μερικά παλιά ασκητικά οικήματα πλησίον της σπηλιάς, σημεΐον ότι κατά καιρούς άσκήτευαν έκεΐ Ζω-γραφΐται Πατέρες. Τό άσκητήριον αυτό, πρέπει νά θεωρείται καί Κάθισμα της Μονής τοϋ Ζωγράφου.
Ό "Οσιος Κοσμάς έκοιμήθη εν Κυρίωτό έτος 1323. Ή μνήμη του εορτάζεται στίς 22 Σεπτεμβρίου.

Οί σπηλιές τοϋ Όσίου Γαβριήλ τοϋ Ίβηρος.

Λέγεται ότι ό "Οσιος Γαβριήλ είχε δύο σπηλιές" μίαν καλοκαιρινή καί μίαν χειμερινή. "Η χειμερινή ευρίσκεται χαμηλά στά νοτιοδυτικά της Μονής Ιβήρων, προς τήν Μονήν Καρακαλλου. Σ' αυτήν ήσυχαζεν ό "Οσιος κατά τους χειμερινούς μήνες πού έκανε κρύο καί έρριχνε ενίοτε ό καιρός καί χιόνια, διότι ήταν χαμηλά προς τήν θάλασσα καί δέν ήταν τσουχτερό τό κρύο, όπως ψηλά. Ή άλλη σπηλιά τοϋ Όσίου ή καλοκαιρινή, ή οποία καί φαίνεται άπό τήν περιοχήν της Μονής 'Ιβήρων, ευρίσκεται πάνω ψηλά στην οροσειρά σέ κάποιον κρημνόν άπό κάτω καί ή περιοχή είναι κατάφυτη γύρω άπό καστανιές. Ή σπηλιά αυτή ευρίσκεται δυτικά της Μονής 'Ιβήρων, καί δεσπόζει της Ίβηρίτικης Σκήτης τοϋ Τιμίου Προδρόμου. Στην σπηλιάν αυτήν υπάρχει ναΰδριον τό όποιον άνε-καινίσθη τελευταίως ύπό τοϋ ευλαβούς Μοναχού Μαξίμου Ίβηρίτου.
Ή μνήμη τοϋ Όσίου Γαβριήλ εορτάζεται στίς 13 Μαΐου.
Ό "Οσιος έξήγαγεν έκ της θαλάσσης τήν θαυματουργόν Εικόνα της Παναγίας Πορταϊτίσσης τό σωτήριον έτος 1004. Έκοιμήθη έν Κυρίω στίς αρχές τοϋ ια' αιώνος.

 Ή σπηλιά τοϋ Όσίου Παύλου τοϋ Ξηροποταμινοϋ.

Ή σπηλιά αυτή ευρίσκεται λίγο πιό πάνω άπό τήν όμώνυμον Μονήν τοϋ 'Αγίου Παύλου. Έκεΐ έμόναζεν ό "Αγιος πρίν συναχθούν οί Μοναχοί, οί όποιοι ύπετάχθησαν εις αυτόν καί τόν εΐχον Πνευματικόν Πατέρα καί Σύμθουλον άριστον, όπου μετά κτίσθηκεν ή μέχρι σήμερον υπάρχουσα Μονή τοϋ 'Αγίου Παύλου.
Εις ένα σημεΐον εντός της σπηλιάς υπάρχει λίγο νερό πού βγαίνει άπό τόν βράχο χαμηλά καί μάλλον άπ' αυτό θά έπινε καί ό "Αγιος. Ή μνήμη του εορτάζεται στίς 28 'Ιουλίου.
"Εζησε περί τόν έννατον αιώνα, κατά τήν βασιλείαν τοϋ Αύτοκράτο-ροςτοϋ Βυζαντίου Ραγκαβέ.

 Ή σπηλιά τοϋ 'Αγίου Όσιομάρτυρος Νικόδημου.

Ευρίσκεται κι' αυτή εις τήν Σκήτην τής 'Αγίας "Αννης. Σ' αυτήν λέγεται ότι ήσκήτευσεν ό νέος αυτός Όσιομάρτυς Νικόδημος. Έκάρη Μοναχός είς τήν Καλύβην τής 'Αναλήψεως καί στην τριετή άσκητικήν του ζωήν πού πέρασε πρίν άπό τό μαρτύριον είς τό "Αγιον "Ορος, τήν πέρασε μέ αύστηράν νηστείαν καί γνησίαν μετάνοιαν κλαίων καθημερινώς, διά τό τής αρνήσεως παράπτωμα. Κατέφευγε σχεδόν καθημερινά στην σπηλιάν αυτήν καί έκεΐ έγκλειστος νηστεύων καί προσευχόμενος μέ δάκρυα έτοιμάζετο διά τό μαρτύριον. (Σημειωτέον ότι πρίν μετανοήσει καί πάει είς τό "Αγιον Όρος, εΐχεν αρνηθεί τόν Χριστόν καί είχε δεχθεί τήν μωαμεθανικήν περιτομήν). Μάλλον στην σπηλιάν αυτήν πρέπει νά ήταν, πού είδε τόν Κύριον Ίησοΰν Χριστόν σέ όπτασίαν, ό οποίος τόν ένεδυνάμωσε καί τοΰ απεκάλυψε τά μαρτύρια, πού επρόκειτο νά πάθη άπό τους Άγαρηνούς ώς καί τόν τόπο τής καταδίκης του.
Τελικά έμαρτύρησεν είς Έλβασάν τής 'Αλβανίας τό έτος 1722. Ή μνήμη του εορτάζεται στίς 11 'Ιουλίου.

Ή σπηλιά (άσκητήριον) τοΰ Όσίου Διονυσίου.

Εις τό Κελλίον της '"Αγίας Τριάδος" της 'Ιεράς Μονής Φιλόθεου υπάρχει τεχνητον σπήλαιον, πολύ περίεργον εις τήν κατασκευήν, εις τό οποίον άσκήτευσεν ώς λέγεται, ό έκ Πλατινών Φαναριού Τρικκάλων καταγόμενος, Όσιος Διονύσιος κατά τό 1515 έτος. Ό Όσιος ούτος κατόπιν ήσκήτευσεν εις τόν Όλυμπον της Θεσσαλίας. Τό σπήλαιον αυτό, ευρίσκεται έξω άπό τό προρρηθεν Κελλίον καί πέριξ αύτοϋ υπάρχουν καστανιές. Ή μνήμη τού Όσίου Διονυσίου εορτάζεται στίς 24 Ιανουαρίου. "Εζησε δε περί τά τέλη τοΰ ιε' καί στίς αρχές τοΰ ιστ' αιώνος.

Ή σπηλιά τοϋ Όσίου Διονυσίου τοϋ κτίτορος τής ομωνύμου Μονής.

Εις άρκετήν άπόστασιν πάνω άπό τήν Μονήν Διονυσίου, τοϋ κτίτορος τής αυτής Μονής, υπάρχει σπηλιά πού όπως λέγεται άσκήτευσεν σ' αυτήν ό Όσιος Διονύσιος πρίν κτίσει τήν Μονήν τοΰ Τιμίου Προδρόμου τήν φέρουσαν τό ονομά του. 'Εκεί πλησίον έζησε καί ό συνασκητής του Όσιος Δομέτιος. Ή μνήμη των εορτάζεται στίς 25 'Ιουνίου.

Ή σπηλιά τοϋ 'Αγίου Νήφωνος τοϋ Διονυσιάτου.

Περί τά εκατόν μέτρα άπό την Μονή Διονυσίου, έκεΐπού είναι οι παλαιοί σταϋλοι της Μονής, υπάρχει σπήλαιον εις τό όποιον λέγεται οτι ήσκήτευσεν καί προσευχόταν ό "Αγιος Νήφων - ό όποιος εχρημάτισεν καί Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, - όταν ήτο βουρδουνάρης της Μονής.
"Εζησε κατά τόν δέκατον πέμπτον αιώνα. Ή μνήμη του εορτάζεται στίς 11 Αυγούστου.

Ή σπηλιά τοϋ 'Αγίου Όσιομάρτυρος Δαβίδ.

Ευρίσκεται καί αυτή εις τήν Σκήτην της Θεοπρομήτορος "Αννης. Έν αύτη έζησεν ολίγον καιρόν ό Όσιομάρτυς έτοιμαζόμενος διά τό μαρτύ-ριον. Διότι πρώτα αρνήθηκε τόν Χριστόν καί έγινε Τούρκος. Μετά όμως μετενόησε καί γι' αυτό πήγε στό "Αγιον "Ορος γιά νά έξιλεωθή. Τελικά έμαρτύρησεν δι' αγχόνης εις Θεσσαλονικην κατά τό έτος 1813. Ό Όσιομάρτυς Δαυίδ εορτάζεται στίς 26 'Ιουνίου.