Η σκληρή λιτότητα γύρισε μπούμερανγκ
Ορατός από φέτος ο κίνδυνος δημοσιονομικού εκτροχιασμού
Του Γιώργου Παλαιτσάκη
georgepalaitsakis@gmail.com
Τον κίνδυνο ενός νέου δημοσιονομικού εκτροχιασμού, που ενδέχεται να οδηγήσει σε καταστροφική παύση χρηματοδότησης των δανειακών αναγκών του δημοσίου από τον μηχανισμό στήριξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, αντιμετωπίζει η χώρα, καθώς τα οικονομικά μέτρα της κυβέρνησης γυρίζουν μπούμερανγκ.
Παρά το μπαράζ σκληρών δημοσιονομικών μέτρων, οι υστερήσεις στα έσοδα και οι υπερβάσεις στις δαπάνες του δημοσίου αναμένεται να φθάσουν τα 8 δισ. ευρώ, αν δεν ληφθούν νέα μέτρα το αργότερο μέχρι το φθινόπωρο.
Τα έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού σημειώνουν κάθετη πτώση. Συγκρατούνται προσωρινά μόνο με τεχνητά μέσα σε σχετικά αξιοπρεπή επίπεδα αύξησης, αλλά αναμένεται να παρουσιάσουν δραματική επιδείνωση τους επόμενους μήνες. Ταυτόχρονα, στο σκέλος των δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού καταγράφονται πλέον ισχυρές τάσεις υπερβάσεων.
Κίνδυνος ύφεσης 6%
Ο πρωτοφανής καταιγισμός σκληρών δημοσιονομικών μέτρων προκαλεί σημαντική συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας στη χώρα, καθώς οδηγεί ταυτόχρονα σε απότομη μείωση των εισοδημάτων των πολιτών και σε υπέρμετρες αυξήσεις τιμών σε είδη πρώτης ανάγκης, με αποτέλεσμα την κατακόρυφη πτώση της ιδιωτικής κατανάλωσης.
Ως εκ τούτου τα φορολογητέα εισοδήματα των απλών πολιτών και των επιχειρήσεων μειώνονται δραματικά με αποτέλεσμα ο αντίκτυπος των σκληρών δημοσιονομικών μέτρων στα φορολογικά έσοδα να είναι τελικά αρνητικός. Οποιαδήποτε εξοικονόμηση και αν προκαλούν τα μέτρα της κυβέρνησης εξουδετερώνεται εν μέρει από τη σημαντική απώλεια φορολογικών εσόδων, την οποία προκαλεί η απότομη μείωση των εισοδημάτων. Με τους ρυθμούς αυτούς, η ύφεση της οικονομίας αναμένεται να είναι βαθύτερη από αυτήν που έχει προβλέψει η κυβέρνηση: εκτιμάται ότι θα υπερβεί το -4% και μπορεί να φθάσει ακόμη και το -6%.
Πέραν της ύφεσης, μια άλλη αιτία για την οποία τα φορολογικά έσοδα παρουσιάζουν καθίζηση είναι οι σημαντικές ελλείψεις προσωπικού στον φοροελεγκτικό και φοροεισπρακτικό μηχανισμό. Οι εφορίες και τα τελωνεία στερούνται τουλάχιστον 3.000 υπαλλήλους, ενώ κατόρθωσε οι μισές σχεδόν εφορίες είναι χωρίς διευθυντές ή υποδιευθυντές. Παράλληλα, το τελευταίο διάστημα αυξήθηκαν σημαντικά οι αποχωρήσεις για συνταξιοδοτήσεις λόγω των επικείμενων αλλαγών στο ασφαλιστικό, ενώ ταυτόχρονα μειώθηκαν δραματικά οι αποδοχές όλων των εφοριακών και των τελωνειακών. Όπως γίνεται αντιληπτό, οι συνθήκες εργασίας στις φοροελεγκτικές και φοροεισπρακτικές υπηρεσίες δεν είναι καθόλου ευνοϊκές για την επίτευξη των τόσο υψηλών δημοσιονομικών στόχων που έχει θέσει φέτος η κυβέρνηση.
Τρύπα 3,9 δισ. ευρώ
Εξαιτίας της βαθιάς οικονομικής ύφεσης και των προβλημάτων του φοροελεγκτικού και φοροεισπρακτικού μηχανισμού, φορολογικά έσοδα ύψους τουλάχιστον 3,9 δισ. ευρώ, τα οποία προβλέπει ο προϋπολογισμός, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να μην εισπραχθούν από το δημόσιο. Η υστέρηση αυτή αναμένεται να σημειωθεί στις ακόλουθες κατηγορίες εσόδων:
1. ΦΠΑ, τέλη ταξινόμησης οχημάτων και φόροι μεταβίβασης ακινήτων. Οι αυξήσεις στους συντελεστές του ΦΠΑ σε συνδυασμό με τις υπέρμετρες αυξήσεις στους ειδικούς φόρους κατανάλωσης οδηγούν σε απότομη πτώση της κατανάλωσης βασικών προϊόντων και σε σημαντική μείωση της ζήτησης υπηρεσιών.
Για φέτος προβλέπεται να εισπραχθούν από τον ΦΠΑ έσοδα ύψους 17,5 δισ. ευρώ. Η πρόβλεψη αυτή όμως έγινε στις αρχές του έτους με βάση την παραδοχή οριακής ύφεσης της ελληνικής οικονομίας κατά 0,3% και όχι κατά 4% που εκτιμάται πλέον. Από τη διπλή αύξηση των συντελεστών του ΦΠΑ το οικονομικό επιτελείο προσδοκά να εισπράξει φέτος επιπλέον έσοδα 2,1 δισ. ευρώ, όμως εξαιτίας της σημαντικής μείωσης της κατανάλωσης δεν θα καταστεί δυνατό να εισπραχθεί το ποσό αυτό. Υστέρηση τουλάχιστον κατά 200 εκατ. ευρώ αναμένεται, εξάλλου, να σημειωθεί στις εισπράξεις από τέλη ταξινόμησης οχημάτων και φόρους μεταβιβάσεων ακινήτων, καθώς οι πωλήσεις Ι.Χ. αυτοκινήτων και κατοικιών θα επηρεαστούν αρνητικά από τις νέες φορολογικές επιβαρύνσεις που νομοθέτησε πρόσφατα η κυβέρνηση (επιβολή φόρου πολυτελείας και τεκμηρίων στα Ι.Χ. αυτοκίνητα μεσαίας και μεγάλης αξίας, πόθεν έσχες στην απόκτηση πρώτης κατοικίας, περιορισμός της απαλλαγής της πρώτης κατοικίας από τον φόρο μεταβίβασης και περικοπές απαλλαγών στους φόρους δωρεών και γονικών παροχών).
2. Φόροι μισθωτών υπηρεσιών. Οι περικοπές στα επιδόματα των δημοσίων υπαλλήλων, καθώς και η ουσιαστική κατάργηση του 13ου και 14ου μισθού για όλο το δημόσιο και της 13ης και 14ης σύνταξης για όλους τους συνταξιούχους θα προκαλέσουν μεγάλες απώλειες εσόδων για τον προϋπολογισμό, οι οποίες εκτιμάται ότι θα υπερβούν το 1 δισ. ευρώ. Οι φόροι μισθωτών υπηρεσιών που θα παρακρατούνται στο εξής από τις αποδοχές των μισθωτών του δημοσίου και των συνταξιούχων θα είναι πλέον σημαντικά μειωμένοι εξαιτίας των περικοπών των ονομαστικών εισοδημάτων αλλά και επειδή ο υπολογισμός των φόρων αυτών θα γίνεται από δω και πέρα σε εισόδημα 12 αντί 14 μηνών. Με σημαντικά μικρότερο εισόδημα, αναμένεται να είναι σημαντικά μικρότερος και ο παρακρατούμενος φόρος.
3. Έσοδα από την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής: Για φέτος έχουν προβλεφθεί έσοδα ύψους 1,2 δισ. ευρώ από την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής. Όμως με τη δραματική κατάσταση που επικρατεί στις εφορίες και τα τελωνεία εκτιμάται ότι τουλάχιστον το ήμισυ του ποσού αυτού δεν θα καταστεί δυνατό να εισπραχθεί φέτος.
Υστερήσεις συνολικού ύψους άλλων 1,4 δισ. ευρώ αναμένεται εξάλλου να σημειωθούν στον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων και στους φόρους ακίνητης περιουσίας. Οι υστερήσεις αυτές θα οφείλονται στην αδυναμία ολοκλήρωσης εντός του 2010 των διαδικασιών εκκαθάρισης:
- των δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων οικονομικού έτους 2010,
- των εντύπων Ε9 του έτους 2009 για τον υπολογισμό του ΕΤΑΚ του 2009
- των εντύπων Ε9 του 2010 για τον υπολογισμό του νέου φόρου μεγάλης ακίνητης περιουσίας.
Επιπλέον, άλλο 1 δισ. ευρώ εκτιμάται ότι θα χαθεί από τη φορολογία εισοδήματος νομικών προσώπων, λόγω της σημαντικά μειωμένης κερδοφορίας ή ακόμη και των σημαντικών ζημιών που δηλώνουν φέτος χιλιάδες επιχειρήσεις. Υπολογίζεται ότι τα έσοδα από την πηγή αυτή θα είναι φέτος μειωμένα κατά 20%.
Πέραν των σημαντικών υστερήσεων συνολικού ύψους 6 δισ. ευρώ που αναμένεται να σημειωθούν στα φορολογικά έσοδα, αναμένεται να σημειωθούν υπερβάσεις σημαντικού ύψους σε ορισμένες σημαντικές κατηγορίες δαπανών του δημοσίου, όπως είναι τα χρέη των νοσοκομείων και οι επιχορηγήσεις των ασφαλιστικών ταμείων.
Δικαίωση των φόβων για βαθιά ύφεση
Οι φόβοι όσων υποστήριζαν ότι τα σκληρά δημοσιονομικά μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση (σε τρεις δόσεις από τον Ιανουάριο μέχρι τον Μάιο) θα οδηγήσουν την οικονομία σε βαθιά ύφεση και θα προκαλέσουν περισσότερα προβλήματα στον προϋπολογισμό από αυτά που πάνε να λύσουν έχουν αρχίσει να επιβεβαιώνονται.
Οι τρεις αλλεπάλληλες αυξήσεις στους ειδικούς φόρους κατανάλωσης σε καύσιμα, τσιγάρα και αλκοολούχα ποτά, οι δύο αλλεπάλληλες αυξήσεις των συντελεστών του ΦΠΑ, η επιβολή φόρου κατανάλωσης στο ηλεκτρικό ρεύμα, η επιβολή φόρου πολυτελείας σε Ι.Χ. μεσαίας και μεγάλης αξίας, η εφαρμογή νέων αυστηρών ρυθμίσεων για όσους δεν εκδίδουν αποδείξεις, η αύξηση του συντελεστή φορολόγησης των διανεμόμενων κερδών των επιχειρήσεων από 25% σε 40%, οι αυξήσεις στους φόρους των ακινήτων, οι περικοπές κατά 19% σε επιδόματα των υπαλλήλων του στενού δημόσιου τομέα και κατά 10% στις αποδοχές των εργαζομένων στις ΔΕΚΟ, καθώς και οι σημαντικές μειώσεις στα επιδόματα εορτών και αδείας όλων των εργαζομένων στο δημόσιο και των συνταξιούχων είναι τα βασικότερα από τα επώδυνα δημοσιονομικά μέτρα που ελήφθησαν φέτος με στόχο να οδηγήσουν σε σημαντική αύξηση των φορολογικών εσόδων και σε συμμάζεμα των δημοσίων δαπανών με συνολικό δημοσιονομικό όφελος της τάξης των 20,6 δισ. ευρώ! Συνυπολογιζόμενης της ύφεσης, την οποία η κυβέρνηση εκτιμά στο -4%, ο στόχος που έχει τεθεί για φέτος είναι το δημοσιονομικό έλλειμμα να μειωθεί από το 13,6% στο 8,1% του ΑΕΠ
Το φάντασμα της πτώχευσης επέστρεψε στην Ελλάδα
Ποιοι επιθυμούν και ποιοι φοβούνται την αναδιάρθρωση του χρέους
Του Γιώργου Χρηστίδη
“Τυχόν αναδιάρθρωση θα μας έριχνε 50 χρόνια πίσω. Θα ήταν καταστροφή. Η μόνη σωτηρία είναι να εφαρμοστεί κατά γράμμα το μνημόνιο με την τρόικα”, είπε στη “ΜτΚ” κορυφαίο τραπεζικό στέλεχος
Ορισμένοι πιστεύουν ότι η Ελλάδα, κόντρα σε θεούς και δαίμονες, θα κατορθώσει να βγει από την τριετή περιπέτειά της με την τρόικα, έχοντας ανακτήσει την εμπιστοσύνη των αγορών, εξαλείψει τα ελλείμματα και αποκτήσει στο μεταξύ ένα πιο σύγχρονο και λειτουργικό κράτος, χάρη στην υλοποίηση μεταρρυθμίσεων, που θα έπρεπε να είχαν γίνει εδώ και δεκαετίες.
Με βάση το σενάριο αυτό, τα δημοσιονομικά μέτρα θα συρρικνώσουν τα ελλείμματα, η ύφεση δεν θα αποδειχθεί μοιραία και η Ελλάδα θα αρχίσει να αναπτύσσεται ξανά σε δύο χρόνια. Οι υποστηρικτές αυτού του σεναρίου αποτελούν όμως τη μειοψηφία, ενώ οι αριθμοί, που προδίδουν τα πρώτα σημάδια δημοσιονομικού εκτροχιασμού και τις σοβαρές αδυναμίες του πολιτικού προσωπικού που έχει αναλάβει τον άθλο της σταθεροποίησης, δείχνουν να τους διαψεύδουν. Όπως δε αποδεικνύει το παράδειγμα της Ουγγαρίας, η οποία ξαναβρίσκεται στο χείλος της χρεοκοπίας, τα γιατρικά του ΔΝΤ και τα χρήματα της Ευρώπης δεν εγγυώνται σε καμία περίπτωση την επιβίωση του ασθενούς.
“Πώς και πότε, όχι εάν”
Οι περισσότεροι οικονομολόγοι και αναλυτές -νομπελίστες όπως οι Πολ Κρούγκμαν και Γουόλτερ Μαντέλ, αυθεντίες σε θέματα κρίσεων και δημοσίου χρέους όπως η Κάρμεν Ράινχαρτ, “προφήτες” των αγορών όπως ο Νουριέλ Ρουμπινί, τραπεζίτες όπως το αφεντικό της Deutsche Bank Γιόζεφ Άκερμαν και μεγαλοεπενδυτές όπως ο Μπιλ Γκρος της PIMCO- πιστεύουν ότι είναι θέμα χρόνου να τεθεί επιτακτικά το ζήτημα της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους.
Η αναδιάρθρωση είναι ουσιαστικά μία μορφή συναινετικής πτώχευσης, με την Ελλάδα να διαπραγματεύεται το χρέος της με τους κατόχους των ελληνικών τίτλων, είτε επιμηκύνοντας το χρόνο πληρωμής είτε μειώνοντας τα ποσά που οφείλει.
“Το ερώτημα δεν είναι αν θα αναδιαρθρώσετε το χρέος σας, αλλά πότε, και αν θα το πράξετε εύτακτα και οργανωμένα, όπως η Ουρουγουάη, ή βίαια και καταστροφικά, όπως η Αργεντινή”, λέει στη “ΜτΚ” η κ. Ράινχαρτ, καθηγήτρια Οικονομικών του Πανεπιστήμιου του Μέριλαντ, η οποία σε παλαιότερη συζήτησή μας σε ανύποπτο χρόνο είχε (ορθώς) προβλέψει την εμπλοκή του ΔΝΤ στην ελληνική κρίση. Σύμφωνα με την ίδια, η ύφεση που θα φέρουν τα σκληρά μέτρα λιτότητας δυναμιτίζει τις προοπτικές συγκράτησης του δημόσιου χρέους και μείωσης των ελλειμμάτων.
“Θα πάμε 50 χρόνια πίσω”
Η αναδιάρθρωση δεν είναι φυσικά ούτε λύση χωρίς κόστος ούτε σωτηρία -“ασφαλώς πρόκειται για μία μορφή αθέτησης συμβολαίου” λέει η κ. Ράινχαρτ- ούτε απαλλάσσει την Ελλάδα από την αδήριτη ανάγκη να βάλει σε τάξη τα δημόσια οικονομικά της όσο έχει ακόμα χρηματοδότηση από την Ε.Ε. και το ΔΝΤ. Στο δε εσωτερικό, κάθε τέτοια συζήτηση προκαλεί έντονες αντιδράσεις και οργισμένες διαψεύσεις. “Θα αποπληρώσουμε τους δανειστές μας. Αυτός είναι ο κύριος στόχος όλων όσων έχουμε κάνει”, δήλωσε με σιγουριά ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου σε συνέντευξή του που δημοσιεύτηκε την περασμένη εβδομάδα στη βελγική εφημερίδα Le Soir.
“Τυχόν αναδιάρθρωση θα μας έριχνε 50 χρόνια πίσω. Θα ήταν καταστροφή. Η μόνη σωτηρία είναι να εφαρμοστεί κατά γράμμα το μνημόνιο με την τρόικα”, είπε στη “ΜτΚ” κορυφαίο στέλεχος ιδιωτικής ελληνικής τράπεζας, η οποία ανήκει στις υγιέστερες του κλάδου. Σύμφωνα με το ίδιο στέλεχος, η Ελλάδα μπορεί να τα καταφέρει, με τη βοήθεια της πτώσης του ευρώ, της ανάκαμψης της ζήτησης στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, την πάταξη της φοροδιαφυγής και τη σκληρή δουλειά όλων των Ελλήνων. “Μην ακούτε όλους αυτούς που σεναριολογούν. Ας σταματήσει η κινδυνολογία επιτέλους”, προσθέτει.
Το κόστος
Το κύριο επιχείρημα όσων απορρίπτουν την αναδιάρθρωση του χρέους είναι ότι θα προκαλέσει μεγάλες ζημιές στις τράπεζες (ελληνικές και ευρωπαϊκές) και στα ασφαλιστικά ταμεία, που κρατάνε στα χέρια τους ελληνικά ομόλογα, ενώ παράλληλά θα εξοργίσει τους εταίρους μας και θα μας φέρει ένα βήμα πριν από την έξοδο από την Ευρωζώνη.
Παράλληλα, όπως τονίζουν, η Ελλάδα θα βρεθεί αποκλεισμένη από τις αγορές για χρόνια, καθώς οι επενδυτές, έχοντας “καεί” μια φορά, δεν θα θέλουν μας δανείσουν ξανά. Αναπόφευκτη θεωρούν επίσης την εξάπλωση της κρίσης σε άλλες χώρες και τραπεζικά συστήματα, κάτι που θα έχει ανυπολόγιστο κόστος για την Ευρωζώνη, αν δεν επιφέρει τη διάλυσή της.
Η κ. Ράινχαρτ, όπως και πολλοί άλλοι, διαφωνούν. “Η αναδιάρθρωση είναι μέρος της λύσης, καθώς θα αφαιρέσει την αβεβαιότητα που συγκλονίζει σήμερα τις αγορές. Η Ουρουγουάη προχώρησε σε αυτή τη λύση σε συνεργασία με τους πιστωτές της, και μέσα σε ένα χρόνο επέστρεψε στις αγορές. Εξάλλου ήδη οι αγορές έχουν προεξοφλήσει αυτό το ενδεχόμενο στο κόστος δανεισμού της Ελλάδας.
Όπως έχουν συνυπολογίσει τον κίνδυνο μετάστασης στην αποτίμηση των ομολόγων της Ισπανίας και της Πορτογαλίας”, τονίζει. “Μην φοβάστε τη λέξη. Δεν θα είστε ούτε οι πρώτοι ούτε οι τελευταίοι. Οι ΗΠΑ κήρυξαν πτώχευση το 1933, ενώ μέχρι τη δεκαετία του 1980 είχαν πράξει το ίδιο και η Γαλλία και η Βρετανία. Όπως βλέπετε, δεν έπαθαν τίποτα. Η Ελλάδα μπορεί να το κάνει και να παραμείνει στο ευρώ. Και η λογική δείχνει ότι αυτό θα συμβεί μέσα στα επόμενα δύο χρόνια”, καταλήγει.
Οι Γερμανοί προετοιμάζονται
Το Βερολίνο ήδη μελετά αυτό το σενάριο, ενώ και οι μαζικές αγορές ελληνικών ομολόγων από την ΕΚΤ ερμηνεύονται ως σημάδι ότι και οι τράπεζες που έχουν ελληνικούς τίτλους παίρνουν τα μέτρα τους, περιορίζοντας την έκθεσή τους. “Η Ελλάδα θα κηρύξει κάποια στιγμή στάση πληρωμών, άρα η Γερμανία και η Γαλλία θα πρέπει να βρουν έναν τρόπο να επιτρέψουν στην Αθήνα να το κάνει, χωρίς να συμπαρασύρει το τραπεζικό σύστημα. Η εύτακτη πτώχευση δεν έχει σκοπό να πετάξει έξω από την Ευρωζώνη την Ελλάδα, αλλά να την κρατήσει μέσα”, σχολίασε ο εκδότης και αρχισυντάκτης της έγκυρης γερμανικής εφημερίδας Die Zeit, Γ. Γιόφε.
Εξάλλου η Ελλάδα δεν είναι η μόνη που ίσως βρεθεί, θέλοντας και μη, αντιμέτωπη με το ενδεχόμενο της οργανωμένης πτώχευσης. Ήδη οι αναλυτές έχουν σημειώσει με κόκκινο μαρκαδόρο στο καλαντάρι τους την 30ή Ιουλίου: Είναι η ημερομηνία που η Ισπανία θα ζητήσει από τις αγορές πάνω 16 δισ. ευρώ.
Ορατός από φέτος ο κίνδυνος δημοσιονομικού εκτροχιασμού
Του Γιώργου Παλαιτσάκη
georgepalaitsakis@gmail.com
Τον κίνδυνο ενός νέου δημοσιονομικού εκτροχιασμού, που ενδέχεται να οδηγήσει σε καταστροφική παύση χρηματοδότησης των δανειακών αναγκών του δημοσίου από τον μηχανισμό στήριξης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, αντιμετωπίζει η χώρα, καθώς τα οικονομικά μέτρα της κυβέρνησης γυρίζουν μπούμερανγκ.
Παρά το μπαράζ σκληρών δημοσιονομικών μέτρων, οι υστερήσεις στα έσοδα και οι υπερβάσεις στις δαπάνες του δημοσίου αναμένεται να φθάσουν τα 8 δισ. ευρώ, αν δεν ληφθούν νέα μέτρα το αργότερο μέχρι το φθινόπωρο.
Τα έσοδα του κρατικού προϋπολογισμού σημειώνουν κάθετη πτώση. Συγκρατούνται προσωρινά μόνο με τεχνητά μέσα σε σχετικά αξιοπρεπή επίπεδα αύξησης, αλλά αναμένεται να παρουσιάσουν δραματική επιδείνωση τους επόμενους μήνες. Ταυτόχρονα, στο σκέλος των δαπανών του κρατικού προϋπολογισμού καταγράφονται πλέον ισχυρές τάσεις υπερβάσεων.
Κίνδυνος ύφεσης 6%
Ο πρωτοφανής καταιγισμός σκληρών δημοσιονομικών μέτρων προκαλεί σημαντική συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας στη χώρα, καθώς οδηγεί ταυτόχρονα σε απότομη μείωση των εισοδημάτων των πολιτών και σε υπέρμετρες αυξήσεις τιμών σε είδη πρώτης ανάγκης, με αποτέλεσμα την κατακόρυφη πτώση της ιδιωτικής κατανάλωσης.
Ως εκ τούτου τα φορολογητέα εισοδήματα των απλών πολιτών και των επιχειρήσεων μειώνονται δραματικά με αποτέλεσμα ο αντίκτυπος των σκληρών δημοσιονομικών μέτρων στα φορολογικά έσοδα να είναι τελικά αρνητικός. Οποιαδήποτε εξοικονόμηση και αν προκαλούν τα μέτρα της κυβέρνησης εξουδετερώνεται εν μέρει από τη σημαντική απώλεια φορολογικών εσόδων, την οποία προκαλεί η απότομη μείωση των εισοδημάτων. Με τους ρυθμούς αυτούς, η ύφεση της οικονομίας αναμένεται να είναι βαθύτερη από αυτήν που έχει προβλέψει η κυβέρνηση: εκτιμάται ότι θα υπερβεί το -4% και μπορεί να φθάσει ακόμη και το -6%.
Πέραν της ύφεσης, μια άλλη αιτία για την οποία τα φορολογικά έσοδα παρουσιάζουν καθίζηση είναι οι σημαντικές ελλείψεις προσωπικού στον φοροελεγκτικό και φοροεισπρακτικό μηχανισμό. Οι εφορίες και τα τελωνεία στερούνται τουλάχιστον 3.000 υπαλλήλους, ενώ κατόρθωσε οι μισές σχεδόν εφορίες είναι χωρίς διευθυντές ή υποδιευθυντές. Παράλληλα, το τελευταίο διάστημα αυξήθηκαν σημαντικά οι αποχωρήσεις για συνταξιοδοτήσεις λόγω των επικείμενων αλλαγών στο ασφαλιστικό, ενώ ταυτόχρονα μειώθηκαν δραματικά οι αποδοχές όλων των εφοριακών και των τελωνειακών. Όπως γίνεται αντιληπτό, οι συνθήκες εργασίας στις φοροελεγκτικές και φοροεισπρακτικές υπηρεσίες δεν είναι καθόλου ευνοϊκές για την επίτευξη των τόσο υψηλών δημοσιονομικών στόχων που έχει θέσει φέτος η κυβέρνηση.
Τρύπα 3,9 δισ. ευρώ
Εξαιτίας της βαθιάς οικονομικής ύφεσης και των προβλημάτων του φοροελεγκτικού και φοροεισπρακτικού μηχανισμού, φορολογικά έσοδα ύψους τουλάχιστον 3,9 δισ. ευρώ, τα οποία προβλέπει ο προϋπολογισμός, υπάρχει σοβαρός κίνδυνος να μην εισπραχθούν από το δημόσιο. Η υστέρηση αυτή αναμένεται να σημειωθεί στις ακόλουθες κατηγορίες εσόδων:
1. ΦΠΑ, τέλη ταξινόμησης οχημάτων και φόροι μεταβίβασης ακινήτων. Οι αυξήσεις στους συντελεστές του ΦΠΑ σε συνδυασμό με τις υπέρμετρες αυξήσεις στους ειδικούς φόρους κατανάλωσης οδηγούν σε απότομη πτώση της κατανάλωσης βασικών προϊόντων και σε σημαντική μείωση της ζήτησης υπηρεσιών.
Για φέτος προβλέπεται να εισπραχθούν από τον ΦΠΑ έσοδα ύψους 17,5 δισ. ευρώ. Η πρόβλεψη αυτή όμως έγινε στις αρχές του έτους με βάση την παραδοχή οριακής ύφεσης της ελληνικής οικονομίας κατά 0,3% και όχι κατά 4% που εκτιμάται πλέον. Από τη διπλή αύξηση των συντελεστών του ΦΠΑ το οικονομικό επιτελείο προσδοκά να εισπράξει φέτος επιπλέον έσοδα 2,1 δισ. ευρώ, όμως εξαιτίας της σημαντικής μείωσης της κατανάλωσης δεν θα καταστεί δυνατό να εισπραχθεί το ποσό αυτό. Υστέρηση τουλάχιστον κατά 200 εκατ. ευρώ αναμένεται, εξάλλου, να σημειωθεί στις εισπράξεις από τέλη ταξινόμησης οχημάτων και φόρους μεταβιβάσεων ακινήτων, καθώς οι πωλήσεις Ι.Χ. αυτοκινήτων και κατοικιών θα επηρεαστούν αρνητικά από τις νέες φορολογικές επιβαρύνσεις που νομοθέτησε πρόσφατα η κυβέρνηση (επιβολή φόρου πολυτελείας και τεκμηρίων στα Ι.Χ. αυτοκίνητα μεσαίας και μεγάλης αξίας, πόθεν έσχες στην απόκτηση πρώτης κατοικίας, περιορισμός της απαλλαγής της πρώτης κατοικίας από τον φόρο μεταβίβασης και περικοπές απαλλαγών στους φόρους δωρεών και γονικών παροχών).
2. Φόροι μισθωτών υπηρεσιών. Οι περικοπές στα επιδόματα των δημοσίων υπαλλήλων, καθώς και η ουσιαστική κατάργηση του 13ου και 14ου μισθού για όλο το δημόσιο και της 13ης και 14ης σύνταξης για όλους τους συνταξιούχους θα προκαλέσουν μεγάλες απώλειες εσόδων για τον προϋπολογισμό, οι οποίες εκτιμάται ότι θα υπερβούν το 1 δισ. ευρώ. Οι φόροι μισθωτών υπηρεσιών που θα παρακρατούνται στο εξής από τις αποδοχές των μισθωτών του δημοσίου και των συνταξιούχων θα είναι πλέον σημαντικά μειωμένοι εξαιτίας των περικοπών των ονομαστικών εισοδημάτων αλλά και επειδή ο υπολογισμός των φόρων αυτών θα γίνεται από δω και πέρα σε εισόδημα 12 αντί 14 μηνών. Με σημαντικά μικρότερο εισόδημα, αναμένεται να είναι σημαντικά μικρότερος και ο παρακρατούμενος φόρος.
3. Έσοδα από την καταπολέμηση της φοροδιαφυγής: Για φέτος έχουν προβλεφθεί έσοδα ύψους 1,2 δισ. ευρώ από την αντιμετώπιση της φοροδιαφυγής. Όμως με τη δραματική κατάσταση που επικρατεί στις εφορίες και τα τελωνεία εκτιμάται ότι τουλάχιστον το ήμισυ του ποσού αυτού δεν θα καταστεί δυνατό να εισπραχθεί φέτος.
Υστερήσεις συνολικού ύψους άλλων 1,4 δισ. ευρώ αναμένεται εξάλλου να σημειωθούν στον φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων και στους φόρους ακίνητης περιουσίας. Οι υστερήσεις αυτές θα οφείλονται στην αδυναμία ολοκλήρωσης εντός του 2010 των διαδικασιών εκκαθάρισης:
- των δηλώσεων φορολογίας εισοδήματος φυσικών προσώπων οικονομικού έτους 2010,
- των εντύπων Ε9 του έτους 2009 για τον υπολογισμό του ΕΤΑΚ του 2009
- των εντύπων Ε9 του 2010 για τον υπολογισμό του νέου φόρου μεγάλης ακίνητης περιουσίας.
Επιπλέον, άλλο 1 δισ. ευρώ εκτιμάται ότι θα χαθεί από τη φορολογία εισοδήματος νομικών προσώπων, λόγω της σημαντικά μειωμένης κερδοφορίας ή ακόμη και των σημαντικών ζημιών που δηλώνουν φέτος χιλιάδες επιχειρήσεις. Υπολογίζεται ότι τα έσοδα από την πηγή αυτή θα είναι φέτος μειωμένα κατά 20%.
Πέραν των σημαντικών υστερήσεων συνολικού ύψους 6 δισ. ευρώ που αναμένεται να σημειωθούν στα φορολογικά έσοδα, αναμένεται να σημειωθούν υπερβάσεις σημαντικού ύψους σε ορισμένες σημαντικές κατηγορίες δαπανών του δημοσίου, όπως είναι τα χρέη των νοσοκομείων και οι επιχορηγήσεις των ασφαλιστικών ταμείων.
- 2,4 δις. ευρώ η μαύρη τρύπα των νοσοκομείων. Όσον αφορά τα νοσοκομεία, οι νέες οφειλές τους θεωρείται αδύνατο να περιορισθούν φέτος στα 800 εκατ. ευρώ από 2,2 δισ. ευρώ που έφθασαν το 2009, ώστε να εξοικονομηθούν τα 1,4 δισ. ευρώ που προβλέπει το Πρόγραμμα Σταθερότητας. Οι νέες οφειλές των νοσοκομείων αναμένεται να φθάσουν τα 2,4 δισ. ευρώ, δηλαδή θα είναι αυξημένες κατά 200 εκατ. ευρώ φέτος, προκαλώντας υπέρβαση του στόχου του ΠΣΑ κατά 1,6 δισ. ευρώ. Τάσεις υπερβάσεων τουλάχιστον κατά 1 δισ. ευρώ παρουσιάζουν εξάλλου και οι δαπάνες για επιχορηγήσεις ασφαλιστικών ταμείων. Ωστόσο ο υπουργός Οικονομικών Γ. Παπακωνσταντίνου έχει διαμηνύσει εδώ και αρκετό καιρό στους διοικητές των ασφαλιστικών ταμείων ότι δεν πρόκειται να εκταμιευθούν ποσά επιχορηγήσεων καθ’ υπέρβαση των προβλέψεων του προϋπολογισμού.
Δικαίωση των φόβων για βαθιά ύφεση
Οι φόβοι όσων υποστήριζαν ότι τα σκληρά δημοσιονομικά μέτρα που έλαβε η κυβέρνηση (σε τρεις δόσεις από τον Ιανουάριο μέχρι τον Μάιο) θα οδηγήσουν την οικονομία σε βαθιά ύφεση και θα προκαλέσουν περισσότερα προβλήματα στον προϋπολογισμό από αυτά που πάνε να λύσουν έχουν αρχίσει να επιβεβαιώνονται.
Οι τρεις αλλεπάλληλες αυξήσεις στους ειδικούς φόρους κατανάλωσης σε καύσιμα, τσιγάρα και αλκοολούχα ποτά, οι δύο αλλεπάλληλες αυξήσεις των συντελεστών του ΦΠΑ, η επιβολή φόρου κατανάλωσης στο ηλεκτρικό ρεύμα, η επιβολή φόρου πολυτελείας σε Ι.Χ. μεσαίας και μεγάλης αξίας, η εφαρμογή νέων αυστηρών ρυθμίσεων για όσους δεν εκδίδουν αποδείξεις, η αύξηση του συντελεστή φορολόγησης των διανεμόμενων κερδών των επιχειρήσεων από 25% σε 40%, οι αυξήσεις στους φόρους των ακινήτων, οι περικοπές κατά 19% σε επιδόματα των υπαλλήλων του στενού δημόσιου τομέα και κατά 10% στις αποδοχές των εργαζομένων στις ΔΕΚΟ, καθώς και οι σημαντικές μειώσεις στα επιδόματα εορτών και αδείας όλων των εργαζομένων στο δημόσιο και των συνταξιούχων είναι τα βασικότερα από τα επώδυνα δημοσιονομικά μέτρα που ελήφθησαν φέτος με στόχο να οδηγήσουν σε σημαντική αύξηση των φορολογικών εσόδων και σε συμμάζεμα των δημοσίων δαπανών με συνολικό δημοσιονομικό όφελος της τάξης των 20,6 δισ. ευρώ! Συνυπολογιζόμενης της ύφεσης, την οποία η κυβέρνηση εκτιμά στο -4%, ο στόχος που έχει τεθεί για φέτος είναι το δημοσιονομικό έλλειμμα να μειωθεί από το 13,6% στο 8,1% του ΑΕΠ
Το φάντασμα της πτώχευσης επέστρεψε στην Ελλάδα
Ποιοι επιθυμούν και ποιοι φοβούνται την αναδιάρθρωση του χρέους
Του Γιώργου Χρηστίδη
“Τυχόν αναδιάρθρωση θα μας έριχνε 50 χρόνια πίσω. Θα ήταν καταστροφή. Η μόνη σωτηρία είναι να εφαρμοστεί κατά γράμμα το μνημόνιο με την τρόικα”, είπε στη “ΜτΚ” κορυφαίο τραπεζικό στέλεχος
Ορισμένοι πιστεύουν ότι η Ελλάδα, κόντρα σε θεούς και δαίμονες, θα κατορθώσει να βγει από την τριετή περιπέτειά της με την τρόικα, έχοντας ανακτήσει την εμπιστοσύνη των αγορών, εξαλείψει τα ελλείμματα και αποκτήσει στο μεταξύ ένα πιο σύγχρονο και λειτουργικό κράτος, χάρη στην υλοποίηση μεταρρυθμίσεων, που θα έπρεπε να είχαν γίνει εδώ και δεκαετίες.
Με βάση το σενάριο αυτό, τα δημοσιονομικά μέτρα θα συρρικνώσουν τα ελλείμματα, η ύφεση δεν θα αποδειχθεί μοιραία και η Ελλάδα θα αρχίσει να αναπτύσσεται ξανά σε δύο χρόνια. Οι υποστηρικτές αυτού του σεναρίου αποτελούν όμως τη μειοψηφία, ενώ οι αριθμοί, που προδίδουν τα πρώτα σημάδια δημοσιονομικού εκτροχιασμού και τις σοβαρές αδυναμίες του πολιτικού προσωπικού που έχει αναλάβει τον άθλο της σταθεροποίησης, δείχνουν να τους διαψεύδουν. Όπως δε αποδεικνύει το παράδειγμα της Ουγγαρίας, η οποία ξαναβρίσκεται στο χείλος της χρεοκοπίας, τα γιατρικά του ΔΝΤ και τα χρήματα της Ευρώπης δεν εγγυώνται σε καμία περίπτωση την επιβίωση του ασθενούς.
“Πώς και πότε, όχι εάν”
Οι περισσότεροι οικονομολόγοι και αναλυτές -νομπελίστες όπως οι Πολ Κρούγκμαν και Γουόλτερ Μαντέλ, αυθεντίες σε θέματα κρίσεων και δημοσίου χρέους όπως η Κάρμεν Ράινχαρτ, “προφήτες” των αγορών όπως ο Νουριέλ Ρουμπινί, τραπεζίτες όπως το αφεντικό της Deutsche Bank Γιόζεφ Άκερμαν και μεγαλοεπενδυτές όπως ο Μπιλ Γκρος της PIMCO- πιστεύουν ότι είναι θέμα χρόνου να τεθεί επιτακτικά το ζήτημα της αναδιάρθρωσης του ελληνικού χρέους.
Η αναδιάρθρωση είναι ουσιαστικά μία μορφή συναινετικής πτώχευσης, με την Ελλάδα να διαπραγματεύεται το χρέος της με τους κατόχους των ελληνικών τίτλων, είτε επιμηκύνοντας το χρόνο πληρωμής είτε μειώνοντας τα ποσά που οφείλει.
“Το ερώτημα δεν είναι αν θα αναδιαρθρώσετε το χρέος σας, αλλά πότε, και αν θα το πράξετε εύτακτα και οργανωμένα, όπως η Ουρουγουάη, ή βίαια και καταστροφικά, όπως η Αργεντινή”, λέει στη “ΜτΚ” η κ. Ράινχαρτ, καθηγήτρια Οικονομικών του Πανεπιστήμιου του Μέριλαντ, η οποία σε παλαιότερη συζήτησή μας σε ανύποπτο χρόνο είχε (ορθώς) προβλέψει την εμπλοκή του ΔΝΤ στην ελληνική κρίση. Σύμφωνα με την ίδια, η ύφεση που θα φέρουν τα σκληρά μέτρα λιτότητας δυναμιτίζει τις προοπτικές συγκράτησης του δημόσιου χρέους και μείωσης των ελλειμμάτων.
“Θα πάμε 50 χρόνια πίσω”
Η αναδιάρθρωση δεν είναι φυσικά ούτε λύση χωρίς κόστος ούτε σωτηρία -“ασφαλώς πρόκειται για μία μορφή αθέτησης συμβολαίου” λέει η κ. Ράινχαρτ- ούτε απαλλάσσει την Ελλάδα από την αδήριτη ανάγκη να βάλει σε τάξη τα δημόσια οικονομικά της όσο έχει ακόμα χρηματοδότηση από την Ε.Ε. και το ΔΝΤ. Στο δε εσωτερικό, κάθε τέτοια συζήτηση προκαλεί έντονες αντιδράσεις και οργισμένες διαψεύσεις. “Θα αποπληρώσουμε τους δανειστές μας. Αυτός είναι ο κύριος στόχος όλων όσων έχουμε κάνει”, δήλωσε με σιγουριά ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου σε συνέντευξή του που δημοσιεύτηκε την περασμένη εβδομάδα στη βελγική εφημερίδα Le Soir.
“Τυχόν αναδιάρθρωση θα μας έριχνε 50 χρόνια πίσω. Θα ήταν καταστροφή. Η μόνη σωτηρία είναι να εφαρμοστεί κατά γράμμα το μνημόνιο με την τρόικα”, είπε στη “ΜτΚ” κορυφαίο στέλεχος ιδιωτικής ελληνικής τράπεζας, η οποία ανήκει στις υγιέστερες του κλάδου. Σύμφωνα με το ίδιο στέλεχος, η Ελλάδα μπορεί να τα καταφέρει, με τη βοήθεια της πτώσης του ευρώ, της ανάκαμψης της ζήτησης στις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, την πάταξη της φοροδιαφυγής και τη σκληρή δουλειά όλων των Ελλήνων. “Μην ακούτε όλους αυτούς που σεναριολογούν. Ας σταματήσει η κινδυνολογία επιτέλους”, προσθέτει.
Το κόστος
Το κύριο επιχείρημα όσων απορρίπτουν την αναδιάρθρωση του χρέους είναι ότι θα προκαλέσει μεγάλες ζημιές στις τράπεζες (ελληνικές και ευρωπαϊκές) και στα ασφαλιστικά ταμεία, που κρατάνε στα χέρια τους ελληνικά ομόλογα, ενώ παράλληλά θα εξοργίσει τους εταίρους μας και θα μας φέρει ένα βήμα πριν από την έξοδο από την Ευρωζώνη.
Παράλληλα, όπως τονίζουν, η Ελλάδα θα βρεθεί αποκλεισμένη από τις αγορές για χρόνια, καθώς οι επενδυτές, έχοντας “καεί” μια φορά, δεν θα θέλουν μας δανείσουν ξανά. Αναπόφευκτη θεωρούν επίσης την εξάπλωση της κρίσης σε άλλες χώρες και τραπεζικά συστήματα, κάτι που θα έχει ανυπολόγιστο κόστος για την Ευρωζώνη, αν δεν επιφέρει τη διάλυσή της.
Η κ. Ράινχαρτ, όπως και πολλοί άλλοι, διαφωνούν. “Η αναδιάρθρωση είναι μέρος της λύσης, καθώς θα αφαιρέσει την αβεβαιότητα που συγκλονίζει σήμερα τις αγορές. Η Ουρουγουάη προχώρησε σε αυτή τη λύση σε συνεργασία με τους πιστωτές της, και μέσα σε ένα χρόνο επέστρεψε στις αγορές. Εξάλλου ήδη οι αγορές έχουν προεξοφλήσει αυτό το ενδεχόμενο στο κόστος δανεισμού της Ελλάδας.
Όπως έχουν συνυπολογίσει τον κίνδυνο μετάστασης στην αποτίμηση των ομολόγων της Ισπανίας και της Πορτογαλίας”, τονίζει. “Μην φοβάστε τη λέξη. Δεν θα είστε ούτε οι πρώτοι ούτε οι τελευταίοι. Οι ΗΠΑ κήρυξαν πτώχευση το 1933, ενώ μέχρι τη δεκαετία του 1980 είχαν πράξει το ίδιο και η Γαλλία και η Βρετανία. Όπως βλέπετε, δεν έπαθαν τίποτα. Η Ελλάδα μπορεί να το κάνει και να παραμείνει στο ευρώ. Και η λογική δείχνει ότι αυτό θα συμβεί μέσα στα επόμενα δύο χρόνια”, καταλήγει.
Οι Γερμανοί προετοιμάζονται
Το Βερολίνο ήδη μελετά αυτό το σενάριο, ενώ και οι μαζικές αγορές ελληνικών ομολόγων από την ΕΚΤ ερμηνεύονται ως σημάδι ότι και οι τράπεζες που έχουν ελληνικούς τίτλους παίρνουν τα μέτρα τους, περιορίζοντας την έκθεσή τους. “Η Ελλάδα θα κηρύξει κάποια στιγμή στάση πληρωμών, άρα η Γερμανία και η Γαλλία θα πρέπει να βρουν έναν τρόπο να επιτρέψουν στην Αθήνα να το κάνει, χωρίς να συμπαρασύρει το τραπεζικό σύστημα. Η εύτακτη πτώχευση δεν έχει σκοπό να πετάξει έξω από την Ευρωζώνη την Ελλάδα, αλλά να την κρατήσει μέσα”, σχολίασε ο εκδότης και αρχισυντάκτης της έγκυρης γερμανικής εφημερίδας Die Zeit, Γ. Γιόφε.
Εξάλλου η Ελλάδα δεν είναι η μόνη που ίσως βρεθεί, θέλοντας και μη, αντιμέτωπη με το ενδεχόμενο της οργανωμένης πτώχευσης. Ήδη οι αναλυτές έχουν σημειώσει με κόκκινο μαρκαδόρο στο καλαντάρι τους την 30ή Ιουλίου: Είναι η ημερομηνία που η Ισπανία θα ζητήσει από τις αγορές πάνω 16 δισ. ευρώ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου